علائم ظاهری و درمان فشار ریه نوزادان و کودکان | فوق تخصص قلب اطفال

فشار ریه در نوزاد یا فشار شریانی ریوی، یکی از پارامترهای حیاتی در ارزیابی سلامت قلب و ریه در نوزادان و کودکان است. به عنوان یک فوق تخصص قلب اطفال با سال‌ها تجربه در درمان بیماری‌های قلبی کودکان، اهمیت شناخت دقیق فشار ریه و تأثیرات آن بر سلامت کودکان را به خوبی درک می‌کنم. در این جا به بررسی فشار ریه در نوزادان و کودکان، علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان می‌پردازیم.

فشار ریه نوزاد چیست و چرا اهمیت دارد؟

فشار ریه نوزاد یا کودک به فشار خون در شریان‌های ریه گفته می‌شود که وظیفه انتقال خون از قلب به ریه‌ها برای اکسیژن‌گیری را بر عهده دارند. در شرایط طبیعی، این فشار پایین است تا خون به راحتی در ریه‌ها جریان یابد و اکسیژن رسانی به خوبی انجام شود. افزایش فشار ریه نوزادان یا فشار شریانی ریوی (Pulmonary Hypertension) باعث می‌شود رگ‌های خونی ریه به طور کامل منبسط و باز نشوند و تبادل اکسیژن به خوبی انجام نگیرد، که منجر به کمبود اکسیژن در خون و کبودی پوست نوزاد می‌شود.

می‌تواند منجر به مشکلات جدی در عملکرد قلب و ریه شود و یکی از علل مهم نارسایی قلبی در کودکان به شمار می‌رود.

علت افزایش فشار شریان ریوی نوزادان و کودکان

افزایش فشار ریه در کودکان می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد که به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

1. علل اولیه (ایدیوپاتیک) :
این نوع فشار ریه نوزاد بدون علت مشخص و به صورت مستقل ایجاد می‌شود. در کودکان نادر است اما می‌تواند به صورت ژنتیکی یا ناشی از اختلالات عروقی ریه باشد.

2. علل ثانویه:
شایع‌ترین نوع فشار ریه در کودکان است و معمولاً ناشی از بیماری‌های قلبی مادرزادی مانند نقص دیواره بین دهلیزی یا بطنی، تنگی دریچه ریوی، یا بیماری‌های مزمن ریه مانند برونشیت مزمن و نارسایی تنفسی است. همچنین عفونت‌های شدید ریوی و مشکلات تنفسی نوزادان نارس می‌تواند باعث افزایش فشار ریه شود.

برای مطالعه بیشتر در خصوص بیماری قلبی مادرزادی میتوانید به مطلب «سوراخ بطنی قلب کودکان» و «سوراخ دهلیزی قلب کودکان» تالیف و ترجمه دکتر ربابه رجبی مراجعه نمایید.

علائم ظاهری فشار ریه در کودکان

فشار بالای ریه در کودکان ممکن است به صورت تدریجی و یا ناگهانی بروز کند. علائم شایع شامل موارد زیر است:

– تنگی نفس و خستگی زودرس: کودک هنگام فعالیت یا حتی در حالت استراحت دچار مشکل تنفسی می‌شود و به سختی نفس میکشد.

– رنگ پریدگی یا سیانوز: به دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی، پوست و لب‌ها ممکن است کبود یا رنگ‌پریده شوند. مانند تصویر زیر:

– تورم اندام‌ها: به خصوص در پاها و شکم که ناشی از نارسایی قلبی ثانویه است.

– ضربان قلب سریع و نامنظم: قلب برای جبران فشار بالا مجبور به فعالیت بیشتر است.

– بی‌اشتهایی و کاهش وزن: به دلیل خستگی و مشکلات تنفسی.

روش‌های تشخیص

تشخیص دقیق فشار ریه نیازمند ارزیابی تخصصی و استفاده از روش‌های پیشرفته توسط پزشک قلب اطفال است:

– اکوکاردیوگرافی : بهترین و ایمن ترین آزمایش برای اندازه‌گیری فشار شریانی ریوی و ارزیابی عملکرد قلب ، اکوکاردیوگرافی است.
در برخی مراکز، به دلیل استفاده از داروهای بیهوشی برای انجام آزمایش اکوکاردیوگرافی، کودکان ناچار به تحمل عوارض جانبی این داروها هستند.
با این حال در مطب خانم دکتر رجبی، با ایجاد فضایی آرام و شاد و برقراری ارتباط مؤثر با کودک، این امکان فراهم شده است تا اکو قلب کودک بدون نیاز به هیچ گونه داروی بیهوشی انجام شود. به این ترتیب، علاوه بر جلوگیری از بروز  هرگونه عارضه ای برای کودک شما، نتیجه آزمایش نیز با صحت بیشتری به دست خواهد آمد و تشخیص دقیق تری صورت خواهد گرفت.

– کاتتریزاسیون قلبی: روش بی خطر که فشار دقیق داخل ریه‌ها را اندازه‌گیری می‌کند و در موارد پیچیده کاربرد دارد.

– سی‌تی اسکن قفسه سینه: برای بررسی ساختار ریه‌ها و قلب و تشخیص علل زمینه‌ای.
– آزمایش‌ خون: بررسی اکسیژن خون و عوامل التهابی.

آیا فشار ریه نوزاد درمان دارد؟

بله فشار ریه در نوزادان درمان دارد و درمان آن بسته به شدت و علت افزایش فشار متفاوت است. روش‌های درمانی شامل اکسیژن‌درمانی با استفاده از کانولای بینی یا ماسک، تهویه مکانیکی با دستگاه‌های پیشرفته مانند CPAP یا تهویه نوسانی فرکانس بالا، و استفاده از داروهای گشادکننده عروق ریوی مانند اکسید نیتریک و سیلدنافیل است.
در موارد شدید که نوزاد دچار نارسایی قلبی یا ریوی می‌شود، ممکن است از دستگاه اکسیژن‌رسانی غشایی خارج بدنی (ECMO) استفاده شود که به طور موقت اکسیژن‌رسانی به بدن را تضمین می‌کند.
درمان موفق فشار ریه نیازمند تشخیص به موقع و مراقبت تخصصی توسط فوق تخصص قلب اطفال است تا از عوارض جدی جلوگیری شود و کیفیت زندگی نوزاد بهبود یابد.

درمان فشار ریه نوزاد ۹ ماهه در مطب دکتر رجبی

کودکی ۹ ماهه به دلیل تنگی نفس و سختی در شیر خوردن به من مراجعه کردند. در بررسی اولیه با اکوکاردیوگرافی، متوجه وجود فشار بالای ریوی در این شیرخوار شدم.

مادر کودک اظهار میکردند که پیش از مراجعه به من، توسط چندین پزشک متخصص در شهرستان و تهران ویزیت شده بود و همه بر این باور بودند که کودک به فشار ریوی اولیه مبتلاست و نیازمند درمان نیست. با این حال، من نسبت به این تشخیص تردید داشتم.

به همین دلیل بررسی‌های دقیق‌تری انجام دادم. در ادامه ارزیابی‌ها، به وجود یک ارتباط غیرطبیعی و مهم بین آئورت و شریان ریوی مشکوک شدم. برای اطمینان بیشتر، سی‌تی آنژیوگرافی انجام دادیم که این تشخیص را تأیید کرد.

در مشاوره با جراح قلب، تصمیم به عمل جراحی گرفته شد. با وجود خطرات احتمالی، جراحی انجام شد و خوشبختانه نتیجه بسیار موفقیت‌آمیز بود.

✅ یک سال و نیم پس از عمل، تمام داروهای قلبی کودک قطع شد.

👌🏻 و اکنون، پس از گذشت چند سال از جراحی، کودک در سلامت کامل به سر می‌برد.

این تجربه نشان می‌دهد در مواردی که علائم با تشخیص‌های اولیه هم‌خوانی کامل ندارند، بررسی عمیق‌تر می‌تواند منجر به کشف علتی قابل درمان شود — حتی در شرایطی که پیش‌تر درمان‌ناپذیر تلقی شده‌اند.

درمان

درمان فشار ریه باید بر اساس علت زمینه‌ای و شدت بیماری تنظیم شود. به طور کلی شامل موارد زیر است:

– درمان بیماری‌های زمینه‌ای: مانند جراحی اصلاح نقص‌های قلبی مادرزادی یا درمان عفونت‌های ریوی.

– داروهای گشادکننده عروق ریوی: مانند سیلدنافیل که فشار ریه را کاهش داده و جریان خون را بهبود می‌بخشد.

– اکسیژن‌درمانی: برای افزایش سطح اکسیژن خون در مواردی که کمبود اکسیژن وجود دارد.

– مراقبت‌های حمایتی: شامل تغذیه مناسب، کنترل عفونت‌ها و پایش مداوم وضعیت قلب و ریه.

– در موارد شدید: ممکن است نیاز به درمان‌های پیشرفته‌تر مانند استفاده از دستگاه‌های پشتیبانی قلب و ریه یا پیوند ریه باشد.

عوارض و خطرات بیماری 

فشار شریان ریوی در کودکان و نوزادان می‌تواند باعث افزایش فشار در رگ‌های خونی ریه‌ها شود که این موضوع ممکن است عملکرد قلب و تنفس را تحت تأثیر قرار دهد.

از عوارض مهم این بیماری می‌توان به بزرگ شدن بطن راست قلب و نارسایی قلبی اشاره کرد؛ زیرا قلب برای پمپاژ خون در برابر مقاومت بالا باید سخت‌تر کار کند که در نهایت منجر به ضعف و نارسایی قلبی می‌شود.

همچنین این بیماری خطر تشکیل لخته‌های خونی در ریه‌ها را افزایش می‌دهد که می‌تواند باعث آمبولی ریوی شود و در برخی موارد آریتمی یا ضربان نامنظم قلب ایجاد می شود که نیازمند مراقبت دقیق پزشکی است.

خوشبختانه با پیشرفت‌های پزشکی و درمان‌های نوین امکان کنترل و بهبود قابل توجه این بیماری وجود دارد.

با آرزوی سلامتی برای شما و فرزند دلبندتان
دکتر ربابه رجبی فوق تخصص قلب اطفال در تهران