به عنوان یک فوق تخصص قلب اطفال، سالهاست با خانوادههایی روبرو میشوم که فرزندشان با بیماری تترالوژی فالوت متولد میشود. این بیماری مادرزادی قلبی یکی از شایعترین انواع نقصهای قلبی است که در آن چهار نقص ساختاری به صورت همزمان در قلب وجود دارد. اما نگران نباشید، با تشخیص به موقع و درمان مناسب، کودکان مبتلا به تترالوژی فالوت میتوانند زندگی سالم و فعالی داشته باشند.
تترالوژی فالوت چیست و چرا رخ میدهد؟
همانطور که پیشتر ذکر شد، تترالوژی فالوت یک نقص قلبی مادرزادی است که علل دقیق آن هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند.
این نقص قلبی شامل چهار مشکل ساختاری در قلب میشود که عملکرد آن را از یک قلب سالم متمایز میکند. تفاوتهای اصلی قلب کودک مبتلا به تترالوژی فالوت با یک قلب سالم عبارتاند از:
1. سوراخ بین بطنی (VSD):
در قلب کودک مبتلا به TOF: یک سوراخ غیرطبیعی بین دیوارههای بطن راست و چپ وجود دارد. این مشکل باعث میشود خون اکسیژندار و خون بدون اکسیژن با هم مخلوط شوند.

در قلب سالم: دیواره بطنی (سپتوم) کاملاً بسته است و اجازه نمیدهد خون دو بطن با هم مخلوط شود.

2. تنگی دریچه ریوی (Pulmonary Stenosis):
در قلب کودک مبتلا به TOF: دریچه یا مسیر خروج خون از بطن راست به شریان ریوی تنگ است، که جریان خون به ریهها را محدود میکند.
در قلب سالم: دریچه ریوی باز است و خون بدون هیچ مشکلی به ریهها منتقل میشود تا اکسیژن دریافت کند.
3. هیپرتروفی بطن راست (Right Ventricular Hypertrophy):
در قلب کودک مبتلا به TOF: دیواره بطن راست ضخیمتر از حد طبیعی میشود، زیرا باید برای پمپاژ خون از مسیر ریوی باریک، فشار بیشتری وارد کند.
در قلب سالم: دیواره بطن راست ضخیم نیست و فشار خون طبیعی است.
4. جابجایی آئورت (Overriding Aorta):
در قلب کودک مبتلا به TOF: آئورت (شریان اصلی خونرسانی به بدن) به جای اینکه به طور کامل از بطن چپ منشعب شود، بهصورت غیرطبیعی در موقعیتی قرار دارد که روی دو بطن قرار گرفته و خون بدون اکسیژن را از بطن راست دریافت میکند.
در قلب سالم: آئورت کاملاً از بطن چپ منشعب میشود و فقط خون اکسیژندار را به بدن میفرستد.
تفاوت در عملکرد کلی قلب کودک مبتلا به TOF و قلب سالم :
در کودک مبتلا به TOF: به دلیل مشکلات ساختاری، خون اکسیژن کافی دریافت نمیکند و این باعث کبودی (سیانوز) و خستگی میشود.
در کودک سالم: قلب به طور مؤثر خون اکسیژندار را به بدن پمپ میکند و هیچ نشانهای از کمبود اکسیژن وجود ندارد.
علائم تترالوژی فالوت در کودکان: چه زمانی باید نگران شد؟
در برخی موارد، نوزادان مبتلا ممکن است در چند روز اول زندگی دچار مشکلات تنفسی شوند. نوزادان مبتلا ممکن است علائمی مانند کبودی لبها و انگشتان، تنگی نفس، خستگی زودرس و حملات ناگهانی کبودی را تجربه کنند.
حملات ناگهانی کبودی در کودکان مبتلا به این نقص قلبی مادرزادی به این معنی است که به طور ناگهانی پوست اطراف دهان، انگشتان و پاهای کودک به رنگ آبی متمایل میشود.
این اتفاق معمولاً زمانی رخ میدهد که کودک فعالیت بدنی شدیدی دارد، گریه میکند یا در موقعیتهای پر استرس قرار میگیرد. علت این کبودیها، کاهش اکسیژن در خون است که به دلیل نقصهای قلبی در تترالوژی فالوت رخ میدهد.
چه زمانی این نقص قلبی قابل شناسایی است؟
در برخی موارد میتواند در اکو قلب جنین، یعنی پیش از تولد تشخیص داده شود. با این حال، تشخیص قطعی تترالوژی فالوت معمولاً پس از تولد نوزاد و با انجام آزمایشهای تکمیلی مانند اکوکاردیوگرافی، رادیوگرافی قفسه سینه و کاتتریزاسیون قلبی صورت میگیرد.
همان طور که اشاره کردیم، در بسیاری از موارد، در معاینات معمول پس از تولد نوزاد قابل تشخیص است. پزشک با گوش دادن به صدای قلب نوزاد و انجام معاینه فیزیکی ممکن است به وجود نقص قلبی مشکوک شود. علائمی مانند کبودی، تنگی نفس و رشد ضعیف نیز میتوانند پزشک را به سمت تشخیص این نقص قلبی هدایت کنند.
تشخیص تترالوژی فالوت: آزمایشها و روشها
برای تشخیص تترالوژی فالوت، پزشک از روشهای مختلفی مانند نوار قلب، اکوکاردیوگرافی، رادیوگرافی قفسه سینه و کاتتریزاسیون قلب استفاده میکند. که در ادامه درباره هر یک از این روش ها توضیحاتی ارائه میکنیم.
اکوکاردیوگرافی: یک روش تصویربرداری از قلب است که به پزشک اجازه میدهد تا ساختار قلب و جریان خون را به طور دقیق بررسی کند.
در برخی مراکز، به دلیل استفاده از داروهای بیهوشی برای انجام آزمایش اکوکاردیوگرافی، کودکان ناچار به تحمل عوارض جانبی این داروها هستند.
با این حال در مطب خانم دکتر رجبی، با ایجاد فضایی آرام و شاد و برقراری ارتباط مؤثر با کودک، این امکان فراهم شده است تا اکو قلب کودک بدون نیاز به هیچ گونه داروی بیهوشی انجام شود. به این ترتیب، علاوه بر جلوگیری از بروز هرگونه عارضه ای برای کودک شما، نتیجه آزمایش نیز با صحت بیشتری به دست خواهد آمد و تشخیص دقیق تری صورت خواهد گرفت.
رادیوگرافی قفسه سینه: این آزمایش تصویری از قلب و ریهها را ارائه میدهد و به پزشک کمک میکند تا اندازه قلب، وجود هرگونه بزرگ شدن قلب یا ریهها و همچنین تغییرات در جریان خون را ارزیابی کند.
کاتتریزاسیون قلبی: این یک روش تهاجمی است که در آن یک لوله نازک از طریق یک رگ خونی به قلب وارد میشود. این روش به پزشک اجازه میدهد تا فشار خون در قسمتهای مختلف قلب را اندازهگیری کند، جریان خون را بررسی کند و در برخی موارد، نمونه خون بگیرد. کاتتریزاسیون قلبی همچنین میتواند برای انجام برخی از درمانها مانند بالون سازی دریچهها استفاده شود.
با استفاده از کاتتریزاسیون قلبی، پزشک میتواند:
تعیین شدت نقصهای قلبی: پزشک میتواند اندازه سوراخ بین بطنی، میزان تنگی دریچه ریوی و سایر نقصها را دقیقاً اندازهگیری کند.
اندازهگیری فشار خون در قسمتهای مختلف قلب: این اطلاعات به پزشک کمک میکند تا عملکرد قلب را ارزیابی کند.
بررسی جریان خون: پزشک میتواند جریان خون در قلب و ریهها را بررسی کند تا ببیند آیا خون به درستی پمپاژ میشود یا خیر.
زندگی با تترالوژی فالوت:
زندگی با یک کودک مبتلا به تترالوژی فالوت ممکن است چالشهایی را به همراه داشته باشد، اما با حمایت خانواده، پزشک و تیم درمانی، این کودکان میتوانند زندگی سالم و فعالی داشته باشند. با پیشرفتهای اخیر در زمینه درمان، بسیاری از کودکان مبتلا به این نقص قلبی میتوانند با جراحی بهبود پیدا کنند.
کیا بچشون تترالوژی فالوت داره؟
به توصیه دکترم توی هفته بیستودوم بارداری آزمایش اکو قلب جنین رو انجام دادم. خانم دکتر رجبی تو اکو تشخیص دادن که قلب بچم مشکلی به نام تترالوژی فالوت داره. خیلی نگران شدم، ولی گفتن که باید تحت نظر باشه و بعد از تولد باید جراحی بشه. بعد از اینکه یاسین به دنیا اومد، اومدیم پیش خانم دکتر و ایشون داروهایی برای پسرم نوشتن تا حالش بدتر نشه و بعد از چند ماه هم قلبش جراحی شد. حالا یاسین خداروشکر خیلی خوبه. به نظرم اگه اکو قلب جنین و درست انجام نداده بودن، ممکن بود دیر متوجه بشیم و بچم دچار مشکلات بیشتری میشد.
درمان تترالوژی فالوت: جراحی و مراقبتهای بعد از عمل
درمان اصلی این نقص قلبی مادرزادی جراحی است. نوع جراحی بسته به شدت بیماری و سن کودک متفاوت است. پس از جراحی، کودک به مراقبتهای ویژه نیاز دارد تا بهبودی کامل حاصل شود.
داروهای مورد استفاده در درمان تترالوژی فالوت
در برخی موارد، ممکن است قبل یا بعد از جراحی، به کودک داروهایی برای کنترل علائم و بهبود عملکرد قلب داده شود.
مراقبت از محل جراحی: نکات مهم برای والدین
پس از جراحی، مراقبت از محل جراحی بسیار مهم است. پزشک به شما آموزشهای لازم را در مورد نحوه مراقبت از کودک و تعویض پانسمان میدهد.
تغذیه و ورزش در کودکان مبتلا به تترالوژی فالوت
تغذیه مناسب و ورزش منظم به بهبود وضعیت عمومی کودک و تقویت قلب کمک میکند. پزشک به شما یک برنامه غذایی مناسب را توصیه خواهد کرد.
پیگیریهای منظم و ویزیتهای پزشک
پیگیریهای منظم و ویزیتهایدوره ای پزشک برای اطمینان از بهبودی کودک و کنترل عوارض احتمالی بسیار مهم است.
عوارض عدم درمان تترالوژی فالوت
اگر تترالوژی فالوت درمان نشود، میتواند عوارض جدی برای کودک ایجاد کند، از جمله:
کبودی مزمن: به دلیل کمبود اکسیژن در خون، کودک به طور دائم کبود خواهد بود.
تنگی نفس شدید: فعالیتهای بدنی ساده برای کودک بسیار دشوار خواهد شد.
عفونتهای مکرر ریه: به دلیل جریان خون ناکافی به ریهها، کودک مستعد ابتلا به عفونتهای ریه خواهد بود.
رشد ناقص: کمبود اکسیژن میتواند بر رشد کودک تأثیر منفی بگذارد.
افزایش فشار خون در ریهها: این وضعیت میتواند به نارسایی قلبی منجر شود.
نتیجهگیری
تترالوژی فالوت یک نقص قلبی قابل درمان است. با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، کودکان مبتلا به این بیماری میتوانند زندگی سالم و فعالی داشته باشند. اگر فرزند شما به تترالوژی فالوت مبتلا است، نگران نباشید و با مراجعه به یک متخصص قلب اطفال، بهترین درمان را برای فرزندتان فراهم کنید.
توجه: اطلاعات ارائه شده در اینجا به منظور افزایش آگاهی شما است و نباید به جای توصیه پزشکی حرفهای تلقی شود. چنانچه سوال یا ابهامی درباره این موضوع دارید حتما با یک پزشک متخصص قلب اطفال مشورت کنید و از دانش و تجربه او بهره ببرید.
با آرزوی سلامتی برای شما و فرزند دلبندتان
دکتر ربابه رجبی فوق تخصص قلب اطفال در تهران
جهت تعیین وقت ملاقات با خانم دکتر رجبی میتوانید با شماره ۰۹۳۸۹۳۶۲۷۱۹ تماس بگیرید.