تپش قلب در کودکان یکی از نگرانیهای رایج والدین است. بسیاری از والدین هنگام لمس کردن قفسه سینه کودک یا مشاهده افزایش ضربان قلب او، دچار اضطراب میشوند و نمیدانند که آیا این حالت طبیعی است یا نشانهای از یک مشکل جدی؟ در این مقاله به بررسی کامل دلایل، علائم، روشهای تشخیص و درمان تپش قلب در کودکان میپردازیم.
تپش قلب در کودکان چیست؟
تپش قلب به حالتی گفته میشود که کودک احساس کند قلبش خیلی سریع، خیلی محکم یا نامنظم میزند. این احساس ممکن است در حالت استراحت یا هنگام فعالیتهای بدنی بروز کند. گاهی کودک خودش متوجه این وضعیت میشود و آن را به شما میگوید، و گاهی شما این موضوع را با لمس کردن قفسه سینه او متوجه میشوید.
چرا ضربان قلب کودکان بیشتر از بزرگسالان است؟
ضربان قلب کودکان بهطور طبیعی بیشتر از بزرگسالان است. دلیل این موضوع این است که قلب کودکان کوچکتر است و برای پمپاژ خون کافی به بدن، باید سریعتر بتپد. در جدول زیر ضربان قلب طبیعی کودکان بر اساس سن آورده شده است.
جدول ضربان قلب نرمال برای سنین مختلف
| سن | ضربان قلب طبیعی (در دقیقه) |
|---|---|
| نوزادان (0-1 سال) | 100 تا 180 |
| 1 تا 3 سال | 90 تا 150 |
| 3 تا 6 سال | 80 تا 140 |
| 6 تا 12 سال | 70 تا 120 |
| 12 سال به بالا | 60 تا 100 |
بنابراین اگر ضربان قلب کودک شما بالاتر از ضربان یک فرد بزرگسال است، جای نگرانی نیست مگر اینکه از محدودهی طبیعی سن خود خارج شود.
علت تپش قلب در کودکان و نوجوانان
تند زدن قلب کودک و نوجوان میتواند دلایل مختلفی داشته باشد. برخی از این علل بیخطر هستند، در حالی که برخی دیگر نیاز به بررسی پزشکی دارند که در ادامه به آنها اشاره میکنیم.
۱. فعالیت بدنی و هیجان
دویدن، بازی کردن، ترسیدن یا هیجانزده شدن میتواند باعث تند زدن قلب کودک و نوجوان شود. این افزایش ضربان موقتی است و پس از استراحت، به حالت طبیعی بازمیگردد.
۲. تب و ضربان قلب بالا در کودکان
وقتی کودک تب دارد، بدن برای مبارزه با عفونت نیاز به اکسیژن بیشتری دارد و این باعث افزایش ضربان قلب میشود. معمولاً به ازای هر یک درجه افزایش دمای بدن، ضربان قلب حدود ۱۰ تا ۱۵ واحد بیشتر میشود. در این شرایط، با کاهش تب، تند زدن قلب کودک نیز به حالت طبیعی برمیگردد.
۳. کمآبی بدن
اگر فرزند شما به اندازهی کافی آب ننوشد، بدن او دچار کمآبی میشود و قلب مجبور میشود سریعتر بتپد تا خون کافی به اندامها برساند. در این حالت، مصرف مایعات کافی کمک میکند که ضربان قلب نرمال شود.
۴. استرس و اضطراب
کودکان و نوجوانان نیز مانند بزرگسالان، هنگام اضطراب و استرس ممکن است دچار تند زدن قلب شوند. امتحانات مدرسه، تغییرات محیطی و حتی تماشای یک فیلم هیجانانگیز میتواند ضربان قلب را افزایش دهد.
۵. کمخونی (آنمی)
کمبود آهن در بدن میتواند باعث کاهش اکسیژنرسانی و در نتیجه افزایش ضربان قلب شود. اگر فرزند شما رنگپریده است، زود خسته میشود یا دچار سرگیجه میشود، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
۶. مصرف برخی داروها
داروهایی مانند داروهای سرماخوردگی و آسم میتوانند باعث افزایش ضربان قلب شوند. اگر پس از مصرف دارویی خاص، متوجه تند زدن قلب کودک شدید، با پزشک مشورت کنید.
علائم تپش قلب عصبی در کودکان و نوجوانان
تپش قلب عصبی در کودکان و نوجوانان معمولاً در اثر استرس، اضطراب و فشارهای روحی ظاهر میشوند که علائمی مثل:
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- احساس لرزش در قفسه سینه
- تنگی نفس
- تعریق بیشازحد
سرگیجه و حتی احساس سبکی در سر باشند.
گاهی ممکن است در کنار این علائم، درد خفیف در قفسه سینه یا احساس ترس و وحشت ناگهانی را نیز تجربه کنند. تپش قلب عصبی در سنین پایین معمولاً موقتی است و با کاهش استرس یا تکنیکهای آرامسازی مانند تنفس عمیق و مدیتیشن بهبود مییابد.
بااینحال، اگر علائم تپش قلب عصبی مداوم باشد یا با علائمی مانند ضعف شدید، غش یا درد شدید قفسه سینه همراه شود، مراجعه به پزشک متخصص قلب اطفال ضروری است تا احتمال بیماریهای قلبی یا سایر مشکلات جسمی بررسی گردد.
چنانچه سوال یا ابهامی در این خصوص دارید میتوانید از مشاوره تلفنی با پزشک فوق تخصص قلب اطفال کمک بگیرید.
تشخیص علت تپش قلب کودکان
پزشک برای تشخیص علت تپش قلب کودک از روشهای مختلفی استفاده میکند. در ادامه به این روشها و نحوه بررسی علت تپش قلب در هرکدام میپردازیم:
۱. معاینه بالینی
- پزشک ابتدا از والدین درباره دفعات، مدتزمان، و شرایط بروز تپش قلب سؤال میکند.
- سؤالاتی درباره وجود بیماریهای زمینهای (مانند کمخونی، مشکلات تیروئید یا آریتمی قلبی) و مصرف داروهای خاص پرسیده میشود.
- پزشک با استفاده از گوشی پزشکی به صدای قلب گوش میدهد تا وجود صداهای غیرطبیعی (مانند سوفل قلبی) را بررسی کند.
۲. نوار قلب
- این آزمایش فعالیت الکتریکی قلب را ثبت میکند و به پزشک کمک میکند تا آریتمیهای قلبی (نامنظمیهای ضربان قلب) را شناسایی کند.
- در صورتی که نوار قلب نشاندهنده ضربان غیرطبیعی باشد، پزشک بررسیهای بیشتری انجام خواهد داد.
۳. هولتر ریتم
- این دستگاه یک وسیله کوچک است که به بدن کودک متصل شده و ضربان قلب او را بهمدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت ثبت میکند.
- اگر تپش قلب کودک بهصورت دوره ای رخ دهد و در زمان مراجعه به پزشک مشخص نشود، این روش کمک میکند تا الگوی ضربان قلب در طول روز بررسی شود.
۴. اکو قلب
- یک آزمایش ساده ولی مهم است که برای بررسی ساختار قلب و عملکرد دریچهها استفاده میشود. در صورت مشکوک بودن به بیماریهای مادرزادی قلبی یا مشکلات دریچهای، پزشک این آزمایش را تجویز میکند.
۵. تست ورزش
- در این آزمایش، کودک روی تردمیل یا دوچرخه ثابت ورزش میکند و در همین زمان، ضربان قلب و فعالیت الکتریکی قلب او بررسی میشود. این تست برای بررسی علت تند زدن قلب کودک در حین فعالیتهای بدنی و ورزش مفید است.
۶. آزمایش خون
- آزمایش خون برای بررسی مشکلاتی مانند کمخونی، اختلالات تیروئید (پرکاری تیروئید)، یا عدم تعادل الکترولیتها انجام میشود. کمبود آهن یا مشکلات تیروئیدی میتوانند باعث افزایش ضربان قلب شوند که با این آزمایشها مشخص خواهد شد.
۷. تست بررسی سطح الکترولیتها
- سطح پتاسیم، سدیم، منیزیم و کلسیم در خون بر تنظیم ضربان قلب تأثیر میگذارند. اگر عدم تعادل الکترولیتی وجود داشته باشد، میتواند عامل تپش قلب کودک باشد.
۸. بررسی عوامل روانشناختی و اضطراب
- اگر علت مشخص فیزیکی برای تند زدن قلب کودک پیدا نشود، پزشک ممکن است به تأثیر اضطراب و استرس مشکوک شود. در این موارد، مراجعه به یک متخصص روانشناسی کودک و انجام تستهای مرتبط میتواند مفید باشد.
درمان تپش قلب کودکان در خانه
- آرام کردن کودک: اگر تپش قلب ناشی از استرس یا هیجان است، کودک را در محیطی آرام قرار دهید و با او صحبت کنید. تمرینات تنفس عمیق نیز میتواند مفید باشد.
- مصرف آب کافی: کمآبی میتواند منجر به افزایش ضربان قلب شود. اطمینان حاصل کنید که کودک به اندازه کافی مایعات مصرف میکند.
- کنترل تب: اگر تپش قلب به دلیل تب باشد، میتوانید با استفاده از کمپرس سرد، حمام ولرم و مصرف داروهای کاهشدهنده تب مانند استامینوفن، تب کودک را پایین بیاورید.
- کاهش مصرف کافئین: برخی از نوشیدنیها مانند چای و نوشابههای گازدار میتوانند باعث افزایش ضربان قلب شوند. بهتر است مصرف این نوشیدنیها را محدود کنید.
- استراحت کافی: کمخوابی یا خستگی زیاد میتواند باعث تند زدن قلب کودک شود. اطمینان حاصل کنید که کودک خواب کافی دارد.
درمان تپش قلب کودک در طب سنتی
- دمنوش بادرنجبویه: این گیاه آرامبخش بوده و میتواند به کاهش استرس و ضربان قلب کمک کند.
- عرق بیدمشک و گلاب: ترکیب این دو ماده به آرامش سیستم عصبی و کاهش تپش قلب کودک کمک میکند.
- عسل و آب ولرم: مصرف عسل طبیعی همراه با آب ولرم میتواند به تنظیم عملکرد قلب کمک کند.
- مصرف بادام و گردو: این مغزها سرشار از منیزیم هستند که برای سلامت قلب مفید است.
نکته مهم: برخی از گیاهان دارویی ممکن است برای کودکان زیر دو سال مناسب نباشند، بنابراین حتماً قبل از مصرف، با پزشک مشورت کنید.
درمان دارویی تپش قلب کودک
- کنترل بیماریهای زمینهای: اگر علت تپش قلب، بیماریهایی مانند کمخونی، مشکلات تیروئید یا آریتمی قلبی باشد، پزشک ابتدا این بیماریها را درمان خواهد کرد.
- داروهای تنظیمکننده ضربان قلب: در موارد خاص، پزشک ممکن است داروهایی مانند بتابلاکرها (مانند پروپرانولول) را برای کنترل ضربان قلب تجویز کند.
در صورت مشاهدهی علائم خطر مانند غش، درد قفسه سینه یا تنگی نفس، مراجعه فوری به متخصص قلب اطفال ضروری است.
با آرزوی سلامتی برای شما و فرزند دلبندتان
دکتر ربابه رجبی فوق تخصص قلب اطفال در تهران
جهت تعیین وقت ملاقات با خانم دکتر رجبی با شماره ۰۹۳۸۹۳۶۲۷۱۹ تماس بگیرید.
