به عنوان یک فوق تخصص قلب اطفال، می‌دانم که شنیدن هرگونه مشکل در قلب فرزندتان می‌تواند نگرانی‌های زیادی به همراه داشته باشد. یکی از مسائل شایعی که ممکن است والدین با آن مواجه شوند، مشکلات مربوط به دریچه میترال کودکان است. در این مطلب به بررسی دقیق مشکلات رایج دریچه میترال در کودکان، علائم، عوارض، و درمان آنها می‌پردازیم.
افتادگی دریچه میترال در کودکان چیست؟
افتادگی دریچه میترال در کودکان (Mitral Valve Prolapse) یا شل شدن دریچه قلب به وضعیتی گفته میشود که یکی از لبه‌های این دریچه به درستی بسته نمی‌شود و به سمت دهلیز چپ برمی‌گردد. این موضوع می‌تواند باعث نشت خون (نارسایی میترال) شود.
یک مثال ساده:
تصور کنید درِ یک اتاق باید کاملاً بسته شود تا صدا یا هوا نشت نکند. اما اگر در کاملاً به چارچوب نچسبد، ممکن است هوا عبور کند. در قلب، این “نشت” همان برگشت خون است که به دلیل عملکرد ناقص دریچه رخ می‌دهد.
علت اصلی شل بودن دریچه میترال قلب در کودکان ممکن است به عوامل ژنتیکی یا اختلالات ساختاری مرتبط باشد. تشخیص این بیماری معمولاً با اکوکاردیوگرافی بررسی میشود و در موارد خفیف نیاز به درمان خاصی نیست، اما در موارد شدیدتر ممکن است نیاز به دارودرمانی یا جراحی وجود داشته باشد. توجه به علائم و مراجعه به موقع به پزشک متخصص قلب کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است.
علائم شلی دریچه میترال قلب در کودکان
برخی از کودکان هیچ علامتی ندارند، اما در برخی موارد علائم زیر مشاهده میشود:
– احساس تپش قلب یا ضربان نامنظم
– خستگی مفرط، به خصوص پس از فعالیت بدنی
– درد خفیف در قفسه سینه
– سرگیجه یا ضعف ناگهانی
عوارض افتادگی دریچه میترال در کودکان
اگر شل بودن دریچه میترال قلب در کودک شدید باشد، می‌تواند به نارسایی دریچه میترال منجر شود. عوارضی مانند عفونت دریچه (اندوکاردیت) نیز در موارد نادر ممکن است رخ دهد.
اکو قلب نوزاد و افتادگی دریچه میترال
در اکوکاردیوگرافی، افتادگی دریچه میترال به صورت برگشت خون از بطن چپ به دهلیز چپ مشاهده میشود. عباراتی مانند “Prolapse of Mitral Valve” در گزارش اکوکاردیوگرافی، به معنی مشاهده این مشکل در قلب کودک است.
چنانچه درباره افتادگی دریچه قلب در کودکان سوالی دارید با فوق تخصص قلب اطفال مشورت کنید و راهنمایی دریافت کنید.
درمان شلی دریچه میترال قلب در کودکان
– شل بودن خفیف دریچه: معمولاً نیاز به درمان خاصی ندارد و فقط نظارت دوره‌ای با اکو قلب انجام میشود.
– شل بودن شدید دریچه : در صورت وجود علائم یا عوارض، ممکن است داروهای کنترل ضربان قلب یا حتی جراحی این دریچه نیاز باشد.
تنگی دریچه میترال در کودکان چیست؟
تنگی دریچه میترال (Mitral Stenosis) زمانی رخ می‌دهد که دریچه به درستی باز نمی‌شود و جریان خون از دهلیز چپ به بطن چپ محدود میشود.
یک مثال ساده:
فرض کنید لوله آبی که باید کاملاً باز باشد، باریک شده است. این باریک شدن باعث میشود آب با فشار کمتری عبور کند. در قلب، این کاهش جریان خون باعث تجمع خون در دهلیز چپ میشود.
علائم تنگی دریچه میترال در کودکان
– نفس‌تنگی، به خصوص در هنگام فعالیت
– خستگی مفرط
– تورم در پاها یا شکم
– عفونت‌های مکرر تنفسی
عوارض و خطرات تنگی دریچه میترال
تنگی شدید ممکن است باعث نارسایی قلبی، ریتم نامنظم قلب (فیبریلاسیون دهلیزی)، و عفونت دریچه شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در اینباره پیشنهاد میکنیم مطلب«فیبریلاسیون دهلیزی در کودکان» تالیف و ترجمه خانم دکتر ربابه رجبی را مطالعه فرمایید.
درمان تنگی دریچه میترال
– درمان دارویی برای کاهش علائم
– بالون‌والولوپلاستی: یک روش کم‌تهاجمی برای گشاد کردن دریچه
– جراحی: در موارد شدید، دریچه ممکن است ترمیم یا تعویض شود.
نارسایی دریچه میترال در کودکان چیست؟
نارسایی دریچه میترال (Mitral Regurgitation) وضعیتی است که دریچه میترال نمی‌تواند به خوبی بسته شود و خون به دهلیز چپ برمی‌گردد.
یک مثال ساده:
تصور کنید آبی که در لوله آب جاری میشود، اگر واشر شیر خراب باشد، بخشی از آب به بیرون نشت میکند و از خروجی شیر، مقدار کمی آب خارج میشود. در قلب، این “نشت” خون همان نارسایی است.
علائم نارسایی دریچه میترال در کودکان
– تپش قلب
– کاهش وزن یا تأخیر در رشد
– خستگی زودرس
– تورم در اندام‌ها
عوارض و درمان نارسایی دریچه میترال
– عوارض: بزرگ شدن قلب، نارسایی قلبی
– درمان: داروهای تقویتی قلب و در موارد شدید، جراحی ترمیم یا تعویض دریچه
تشخیص مشکلات دریچه میترال
– اکوکاردیوگرافی: اصلی‌ترین روش تشخیص.
اگر چه برخی از مراکز، آزمایش اکو قلب در کودکان را با تزریق داروی بیهوشی و آرامبخش انجام میدهند، اما خانم دکتر رجبی به واسطه تجربه بالا و مهارت در برقراری ارتباط موثر با کودک و ایجاد فضایی شاد، بدون استفاده از هر گونه داروی بیهوشی و آرامبخش، آزمایش اکوکاردیوگرافی را در کودکان و نوزادان انجام میدهند، تا ضمن دور ماندن کودک از عوارض این گونه دارو ها، نتایج آزمایش نیز صحیح باشد و هیچگونه تشخیص نادرستی صورت نگیرد.
– نوار قلب: برای بررسی ریتم قلب.
– عکس‌برداری قفسه سینه: برای بررسی اندازه قلب و تجمع مایعات.
از زبان یک مادر:
چند وقت پیش متوجه شدم که دخترم، موقع بازی سریع خسته میشود و گاهی می‌گفت که “قلبم تند تند می‌زنه.” خیلی نگران شدم و به متخصص قلب مراجعه کردم. خانم دکتر رجبی بعد از اکو قلب یگانه گفتن که افتادگی دریچه میترال داره. اولش خیلی ترسیدم، ولی خانم دکتر گفتن اگر دارو استفاده کنه این علائم تا حد زیادی کنترل میشن و مشکلی براش پیش نمیاد. الان با دارو و مراقبت‌های دوره‌ای، حالش بهتره.
نقص دریچه میترال چه محدودیت هایی برای کودکان ایجاد میکند؟
محدودیت‌هایی که هر یک از مشکلات دریچه میترال (افتادگی، تنگی، یا نارسایی) می‌تواند برای کودکان ایجاد کند، بستگی به شدت نقص و نحوه تأثیر آن بر عملکرد قلب دارد. در ادامه، به محدودیت‌های احتمالی هر یک از این مشکلات به‌طور جداگانه اشاره می‌کنم:
۱. محدودیت های احتمالی افتادگی دریچه میترال
شل بودن دریچه میترال خفیف معمولاً تأثیری بر فعالیت‌های روزمره کودک ندارد. اما در موارد شدیدتر یا همراه با نارسایی دریچه، ممکن است محدودیت‌هایی وجود داشته باشد:
– فعالیت‌های بدنی شدید:
کودک ممکن است نتواند در ورزش‌های سنگین یا رقابتی (مانند فوتبال، دویدن طولانی‌مدت) شرکت کند، زیرا ممکن است تپش قلب یا خستگی زودرس ایجاد شود.
– تمرکز طولانی‌مدت:
برخی کودکان به دلیل احساس خستگی مزمن یا سرگیجه توانایی تمرکز طولانی بر درس‌ها یا تکالیف را ندارند.
– شرکت در فعالیت‌های استرس‌زا:
استرس می‌تواند علائم مانند تپش قلب یا درد قفسه سینه را تشدید کند.
۲. تنگی دریچه میترال و محدودیت های احتمالی آن برای کودک
تنگی در این دریچه می‌تواند باعث محدود شدن جریان خون در قلب شود و علائمی مانند نفس‌تنگی یا خستگی را ایجاد کند. این موضوع ممکن است کودکان را در برخی فعالیت‌ها محدود کند:
– فعالیت‌های هوازی:
ورزش‌هایی مانند دویدن، شنا یا دوچرخه‌سواری ممکن است باعث نفس‌تنگی شود.
– مدرسه و بازی:
کودک ممکن است نتواند مانند همسالانش به مدت طولانی بازی کند یا در فعالیت‌های پرتحرک مدرسه شرکت کند
– ارتفاعات یا مکان‌های کم‌اکسیژن:
کودک ممکن است در ارتفاعات یا مکان‌هایی با کمبود اکسیژن، علائم شدیدتری تجربه کند.
– فعالیت در هوای سرد:
هوای سرد می‌تواند علائم تنگی دریچه، مانند تنگی نفس یا درد قفسه سینه، را بدتر کند.
۳. نارسایی دریچه میترال و محدودیت‌های احتمالی آن برای کودک
در صورت شدید بودن این بیماری، فشار زیادی به قلب وارد میکند و می‌تواند باعث بزرگ شدن قلب و کاهش توانایی پمپاژ خون شود. این موضوع می‌تواند محدودیت‌های زیر را ایجاد کند:
– فعالیت‌های استقامتی:
کودک ممکن است در انجام ورزش‌هایی که نیاز به انرژی مداوم دارند (مانند دویدن یا بازی‌های تیمی) دچار خستگی شود.
– فعالیت‌های روزانه:
کودکانی که نارسایی شدید دارند ممکن است حتی در کارهای روزمره (مانند بالا رفتن از پله‌ها) احساس خستگی یا ضعف کنند.
– خواب شبانه:
برخی کودکان مبتلا به نارسایی شدید ممکن است هنگام خواب دچار تنگی نفس شوند و نتوانند به‌راحتی بخوابند.
– فعالیت‌های با هیجان بالا:
هیجان یا استرس می‌تواند علائم نارسایی (مانند تپش قلب یا تنگی نفس) را تشدید کند.
نکته مهم درباره محدودیت ها
– شدت نقص: محدودیت‌ها در کودکان با شدت‌های مختلف بیماری متفاوت است. کودکان با افتادگی یا نارسایی خفیف ممکن است محدودیتی نداشته باشند، اما در موارد شدیدتر، نیاز به احتیاط بیشتری است.
– مراقبت تخصصی: با نظارت دقیق یک متخصص قلب، بسیاری از کودکان می‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را بدون مشکل انجام دهند.
پیشنهاد به والدین:
برای تعیین دقیق محدودیت‌ها:
۱. مشورت با پزشک: متخصص قلب می‌تواند براساس شرایط خاص کودک شما، سطح مجاز فعالیت‌ها را مشخص کند.
۲. انجام تست ورزش: این آزمایش می‌تواند نشان دهد که قلب کودک چگونه به فعالیت بدنی واکنش نشان می‌دهد.
۳. نظارت بر علائم: در صورت مشاهده علائمی مانند تنگی نفس، تپش قلب یا خستگی غیرعادی، فعالیت کودک را متوقف کرده و با پزشک مشورت کنید.
سوالات پرتکرار والدین
1. آیا افتادگی دریچه میترال در کودکان خطرناک است؟
در موارد خفیف خطرناک نیست، اما نیاز به نظارت منظم دارد.
2. چگونه متوجه شویم کودکمان مشکل دریچه میترال دارد؟
علائمی مانند خستگی، تپش قلب، یا نفس‌تنگی می‌تواند نشانه باشد.
3. آیا مشکلات دریچه میترال قابل درمان هستند؟
بله، با دارو، روش‌های کم‌تهاجمی یا جراحی قابل درمان است.
در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرعادی در فرزندتان، حتماً با یک متخصص قلب اطفال مشورت کنید.
با آرزوی سلامتی برای شما و فرزند دلبندتان
دکتر ربابه رجبی فوق تخصص قلب اطفال در تهران.
جهت تعیین وقت ملاقات با خانم دکتر رجبی با شماره ۰۹۳۸۹۳۶۲۷۱۹ تماس بگیرید.
