تشکیل نشدن قلب جنین یکی از شرایط نادر ولی جدی در بارداری است که میتواند به مشکلاتی از جمله سقط جنین منجر شود. این وضعیت که به نام “آکاردی” (acardia) نیز شناخته میشود، ممکن است در اوایل بارداری رخ دهد و علائمی که مادر تجربه میکند، به طور کلی غیرمستقیم و ناشی از عوارض عدم تشکیل قلب جنین است. در ادامه به توضیحات بیشتری در مورد علائم و دلایل احتمالی تشکیل نشدن قلب جنین میپردازیم. همچنین موضوع دیر تشکیل شدن قلب جنین را نیز بررسی میکنیم.
علت تشکیل نشدن قلب جنین
این مسئله میتواند دلایل مختلفی داشته باشد که شامل موارد زیر میشوند:
-
ناهنجاریهای ژنتیکی:
اختلالات کروموزومی و ناهنجاریهای ژنتیکی(مادر) میتوانند از مهمترین علل نقص های قلبی در جنین باشند. این ناهنجاریها ممکن است از والدین به ارث برسند یا به دلیل جهشهای تصادفی در حین تقسیم سلولی رخ دهند.
-
عوامل محیطی و سمی
قرار گرفتن مادر در معرض مواد شیمیایی سمی، اشعههای مضر یا برخی از داروها نیز میتواند به مشکلاتی در رشد قلب جنین منجر شود.
-
عفونتهای مادرزادی
برخی از عفونتها مانند ویروس زیکا، سرخچه یا سیتومگالوویروس (CMV) در دوران بارداری میتوانند بر رشد جنین تأثیر گذاشته و مهم ترین علل نقص های قلبی در جنین به شمار می روند.
-
دیابت کنترل نشده
دیابت بارداری یا دیابت پیش از بارداری که به خوبی کنترل نشده است، میتواند به مشکلات جدی در رشد جنین از جمله اختلال در قلب جنین منجر شود.
نشانه های تشکیل نشدن قلب جنین
-
عدم شناسایی ضربان قلب جنین در سونوگرافی
یکی از مهمترین نشانهها و علائم تشکیل نشدن قلب جنین، عدم شناسایی ضربان قلب جنین در سونوگرافی است. پزشکان معمولاً در هفتههای ۶ تا ۹ بارداری به دنبال شناسایی ضربان قلب جنین هستند. اگر قلب جنین در این زمان هنوز تشکیل نشده باشد، هیچ صدای ضربانی شنیده نمیشود. -
کاهش یا عدم افزایش سطح هورمون بارداری (hCG)
سطح هورمون hCG که در طی بارداری در خون مادر افزایش مییابد، ممکن است به طور غیرطبیعی پایین باشد یا افزایش کمی داشته باشد. این مسئله میتواند نشاندهنده مشکل در رشد جنین از جمله تشکیل نشدن قلب باشد. -
خونریزی واژینال
برخی از زنان ممکن است خونریزی واژینال را تجربه کنند که میتواند از علائم خطرناک و نشانهای از مشکلات بارداری از جمله عدم تشکیل قلب جنین باشد. اگرچه همه موارد خونریزی نشاندهنده این مشکل نیستند، اما نیاز به بررسی دقیقتر دارند.
-
درد یا گرفتگی در ناحیه پایین شکم
دردهای شکمی و گرفتگیهایی مشابه با دردهای قاعدگی ممکن است از دیگر علائم هشداردهنده باشد. این دردها معمولاً نشاندهنده وجود مشکلی در بارداری هستند و باید توسط پزشک مورد ارزیابی قرار گیرند. -
توقف یا کاهش ناگهانی علائم بارداری
کاهش ناگهانی یا توقف علائم بارداری مانند تهوع، حساسیت پستانها، و خستگی نیز میتواند نشانهای از وجود مشکل در بارداری باشد. در صورتی که جنین به طور کامل توسعه نیافته و قلب جنین تشکیل نشده باشد، بدن ممکن است به طور ناگهانی این تغییرات را نشان دهد.
تشکیل نشدن قلب جنین چگونه تشخیص داده میشود؟
اگر پزشک به عدم تشکیل قلب جنین مشکوک شود، آزمایشهای بیشتری مانند سونوگرافیهای مکرر، بررسی سطح هورمونهای بارداری و اکو قلب جنین را توصیه خواهد کرد. در نهایت آزمایش اکوی قلب جنین به صورت دقیق و شفاف بیان میکند که قلب جنین به صورت کامل تشکیل شده است یا خیر. در صورت تأیید این وضعیت (عدم تشکیل شدن قلب)، پزشک به مادر مشاوره تخصصی ارائه میدهد و در صورت لزوم، اقدام به پایان دادن به بارداری با توجه به شرایط بالینی مادر و جنین را توصیه خواهد کرد.
تشکیل نشدن قلب جنین چه علائمی دارد؟
تشکیل نشدن قلب جنین یا ناهنجاریهای شدید قلبی جنین میتواند نشانههای مختلفی داشته باشد. برخی از این نشانهها شامل موارد زیر میشوند:
علائم تشکیل نشدن قلب جنین در بارداری
-
عدم وجود صدای قلب در سونوگرافی
یکی از اولین و مهمترین نشانههای تشکیل نشدن قلب جنین، عدم شنیدن صدای قلب در سونوگرافیهای اولیه بارداری است. در سونوگرافیهای معمول بین هفتههای 6 تا 9 بارداری، صدای قلب جنین باید شنیده شود. همچنین ضربان قلب جنین از طریق دستگاههای شنود جنینی قابل شناسایی است.
-
عدم رشد مناسب جنین
جنینی که قلبش به درستی تشکیل نشده است، ممکن است رشد مناسبی نداشته باشد. در سونوگرافیهای بعدی، اندازهگیریها و مقایسهها نشاندهنده عدم رشد نرمال جنین خواهند بود.
-
کاهش یا عدم حرکت جنین
در مراحل بعدی بارداری اگر قلب جنین به درستی عمل نکند، ممکن است حرکات جنین کاهش یابد یا کاملاً متوقف شود.
علائم تشکیل نشدن قلب جنین در مادر
-
مشکلات و عوارض مادرانه
در برخی موارد، مادر ممکن است با مشکلاتی مانند خونریزی، درد شکمی یا علائم دیگر مواجه شود که نیاز به بررسی فوری پزشکی دارند. همچنین برخی از مادران ممکن است علائمی مانند فشار خون بالا، افزایش مایع آمنیوتیک (پلیهیدرآمنیوس) یا کاهش مایع آمنیوتیک (الیگوهیدرآمنیوس) را تجربه کنند.
-
علائم غیرمستقیم
در برخی موارد، نشانههای غیرمستقیم دیگری مانند کاهش ناگهانی علائم بارداری (مانند حالت تهوع و استفراغ) نیز میتواند نشانهای از مشکل در تشکیل قلب جنین باشد.در صورت مشاهده هر یک از این علائم یا نگرانیهای مشابه، مهم است که والدین به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند تا با انجام سونوگرافی و اکو قلب جنین، وضعیت جنین به دقت بررسی شود. تشخیص زودهنگام مشکلات میتواند به مدیریت بهتر بارداری و تصمیمگیریهای درمانی مناسب کمک کند.
علت دیر تشکیل شدن قلب جنین چیست؟
اختلالات کروموزومی:
سندروم های کروموزومی: برخی اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون، سندرم ترنر و دیگر ناهنجاریهای کروموزومی میتوانند منجر به تشکیل نشدن یا تشکیل نادرست قلب جنین شوند. این اختلالات میتوانند از والدین به ارث برسند یا به صورت خود به خودی در جنین ایجاد شوند. به عنوان مثال، تریزومی 13 و 18 میتوانند به ناهنجاریهای قلبی منجر شوند.
نقایص ژنتیکی تکژنی: برخی نقصهای قلبی جنین به علت جهشهای تکژنی رخ میدهند که ممکن است از طریق ژنهای ناقص منتقل شده از والدین باشند. این جهشها میتوانند باعث اختلال در تشکیل صحیح قلب جنین شوند.
عوامل محیطی:
-
بیماریهای مادر
برخی بیماریها مانند دیابت کنترل نشده. قند خون بالا میتواند به ناهنجاریهای مختلفی از جمله دیر تشکیل شدن قلب جنین منجر شود. همچنین برخی بیماریهای خود ایمنی مانند لوپوس میتوانند بر رشد قلب جنین تأثیر بگذارند و باعث دیر تشکیل شدن قلب جنین شوند. همین طور عفونتهای ویروسی در دوران بارداری میتوانند بر تشکیل قلب جنین تأثیر منفی بگذارند. -
مصرف داروها و مواد مخدر
مصرف برخی داروها بدون مشورت با پزشک، مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر میتواند باعث ناهنجاریهای قلبی در جنین شود. استفاده مادر باردار از برخی داروها مانند داروهای ضد صرع و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی نیز میتوانند از علت های دیر تشکیل شدن قلب جنین در بارداری باشد. -
تغذیه نامناسب و کمبود ویتامینها
کمبود برخی ویتامینها و مواد مغذی ضروری مانند اسید فولیک در دوران بارداری میتواند منجر به تشکیل نادرست قلب جنین شود. بنابراین تغذیه ناسالم میتواند از علت های دیر تشکیل شدن قلب جنین به شمار رود. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این باره میتوانید به مقاله دکتر رجبی تحت عنوان «خوراکی های مفید برای تشکیل قلب جنین» مراجعه کنید.
ویتامین های مهم برای تشکیل قلب جنین -
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و اشعهها
مواجهه با مواد شیمیایی مضر و اشعههای مضر (مانند اشعه ایکس) در دوران بارداری میتواند باعث بروز ناهنجاریهای قلبی در جنین شود. -
سن مادر
بارداری در سنین بالا (بالای 35 سال) ممکن است با افزایش خطر نقصهای قلبی در جنین همراه باشد. این احتمال به دلیل افزایش احتمال ناهنجاریهای ژنتیکی و مشکلات سلامت مادر افزایش مییابد. -
عوامل محیطی و استرس
استرس شدید و شرایط محیطی نامناسب در دوران بارداری نیز میتواند به عنوان یک عامل مؤثر در ناهنجاریهای قلبی جنین مطرح شود.
عوامل پزشکی و تکنیکی
- خطاهای سونوگرافی: در برخی موارد، تأخیر در تشخیص ضربان قلب جنین ممکن است به دلیل خطاهای تکنیکی در سونوگرافی باشد. گاهی اوقات، موقعیت جنین یا میزان مایع آمنیوتیک میتواند مانع از مشاهده واضح قلب و ضربان آن شود.
- سن بارداری: در برخی موارد، سن بارداری ممکن است اشتباه محاسبه شود و در نتیجه، زمانی که انتظار میرود قلب جنین تشکیل شده باشد، هنوز این اتفاق نیفتاده است. این مشکل معمولاً با تنظیم مجدد سن بارداری و تکرار سونوگرافی حل میشد.
نتیجهگیری
عدم شکل گیری قلب جنین یکی از شرایط نادر اما جدی در بارداری است که میتواند منجر به سقط جنین شود. شناسایی زودهنگام علائم این وضعیت و مراجعه به پزشک متخصص قلب اطفال و متخصص زنان و زایمان میتواند در تشخیص و مدیریت این وضعیت نقش مهمی ایفا کند. مراقبتهای پیش از بارداری و کنترل دقیق عوامل خطر میتوانند به کاهش خطرات مرتبط با این مشکل کمک کنند.
با آرزو سلامتی برای شما و فرزند دلبندتان
دکتر ربابه رجبی فوق تخصص قلب اطفال و جنین در تهران
برای تعیین وقت ملاقات با دکتر ربابه رجبی با شماره 09389362719 تماس بگیرید.
