علت تشکیل نشدن قلب جنین چیست؟ مهمترین علائم تشکیل نشدن قلب

تشکیل نشدن قلب جنین یکی از شرایط نادر ولی جدی در بارداری است که می‌تواند به مشکلاتی از جمله سقط جنین منجر شود. این وضعیت که به نام “آکاردی” (acardia) نیز شناخته می‌شود، ممکن است در اوایل بارداری رخ دهد و علائمی که مادر تجربه می‌کند، به طور کلی غیرمستقیم و ناشی از عوارض عدم تشکیل قلب جنین است. در ادامه به توضیحات بیشتری در مورد علائم و دلایل احتمالی تشکیل نشدن قلب جنین می‌پردازیم. همچنین موضوع دیر تشکیل شدن قلب جنین را نیز بررسی میکنیم.

علت تشکیل نشدن قلب جنین

این مسئله می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که شامل موارد زیر می‌شوند:

• ناهنجاری‌های ژنتیکی

اختلالات کروموزومی و ناهنجاری‌های ژنتیکی(مادر) می‌توانند از مهم‌ترین علل نقص های قلبی در جنین باشند. این ناهنجاری‌ها ممکن است از والدین به ارث برسند یا به دلیل جهش‌های تصادفی در حین تقسیم سلولی رخ دهند. اختلالات هورمونی مانند کم کاری و پرکاری تیروئید نیز می‌توانند در تشکیل شدن کامل قلب جنین تاثیرات منفی داشته باشند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این باره میتوانید « تاثیرات تیروئید بر تشکیل قلب جنین» تالیف و ترجمه دکتر ربابه رجبی، که در مجله پزشکی منتشر شده است را مطالعه کنید.

• عوامل محیطی و سمی

قرار گرفتن مادر در معرض مواد شیمیایی سمی، اشعه‌های مضر یا برخی از داروها نیز می‌تواند به مشکلاتی در رشد قلب جنین منجر شود.

• عفونت‌های مادرزادی

برخی از عفونت‌ها مانند ویروس زیکا، سرخچه یا سیتومگالوویروس (CMV) در دوران بارداری می‌توانند بر رشد جنین تأثیر گذاشته و مهم ترین علل نقص های قلبی در جنین به شمار می روند.

• دیابت کنترل نشده

دیابت بارداری یا دیابت پیش از بارداری که به خوبی کنترل نشده است، می‌تواند به مشکلات جدی در رشد جنین از جمله اختلال در قلب جنین منجر شود. برای مطالعه بیشتر پیشنهاد میکنیم به « خطر دیابت برای قلب جنین » تالیف و ترجمه دکتر رجبی مراجعه کنید.

آیا استرس می‌تواند باعث تشکیل نشدن قلب جنین شود؟

در واقع، استرس مزمن می‌تواند بر جنین تأثیرگذار باشد، اما این تأثیر به‌طور مستقیم به تشکیل قلب مربوط نمی‌شود. قلب جنین در اوایل بارداری شکل می‌گیرد و فرآیند تشکیل آن به‌طور عمده تحت تأثیر عوامل ژنتیکی و زیستی است. با این حال، استرس می‌تواند به‌طور غیرمستقیم تأثیرگذار باشد. تحقیقات نشان می‌دهند که استرس مزمن می‌تواند منجر به مشکلاتی در جریان خون جفت و تغذیه جنین شود که این مسائل می‌تواند بر رشد کلی جنین تأثیر بگذارد (منبع: American Journal of Obstetrics and Gynecology).

استرس مادر چگونه بر سلامت قلب جنین اثر میگذارد؟

استرس می‌تواند به‌طور غیرمستقیم با افزایش سطح هورمون‌های استرس مانند کورتیزول، بر سلامت بارداری تأثیر بگذارد. این هورمون‌ها ممکن است جریان خون به جفت را تحت تأثیر قرار دهند و در نتیجه بر تأمین مواد مغذی و اکسیژن به جنین تأثیر بگذارند. در برخی موارد، این وضعیت می‌تواند منجر به مشکلاتی در رشد جنین و در نتیجه ناهنجاری‌های قلبی شود (منبع: Journal of Perinatal Medicine).

آیا ضعیف بودن اسپرم باعث تشکیل نشدن قلب جنین میشود ؟

ضعیف بودن اسپرم می‌تواند تأثیراتی بر سلامت جنین داشته باشد، اما این تأثیرات به‌طور مستقیم بر روی قلب جنین محدود است. اسپرم ضعیف به معنی مشکلاتی در کیفیت و تحرک اسپرم است که می‌تواند به مشکلاتی در باروری منجر شود. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که کیفیت پایین اسپرم می‌تواند به ناهنجاری‌های کروموزومی در جنین منجر شود (منبع: Fertility and Sterility). این ناهنجاری‌ها ممکن است به مشکلاتی در توسعه و عملکرد قلب جنین منجر شوند، اما این موارد به‌طور کلی نادر هستند و بیشتر مشکلات مربوط به کیفیت اسپرم می‌تواند به ناباروری یا مشکلات جنینی دیگر منجر شود. (منبع: Journal of Clinical Genetics).

بنابراین، برای ارزیابی دقیق‌تر تأثیر ضعیف بودن اسپرم بر سلامت قلب جنین و سایر مشکلات بالقوه، مشاوره با متخصص باروری و ژنتیک می‌تواند مفید باشد.

تنبلی تخمدان و تشکیل نشدن قلب جنین

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک معمولاً با عدم تعادل هورمونی همراه است که می‌تواند تخمک‌گذاری را تحت تأثیر قرار داده و منجر به مشکلات باروری شود. زنان مبتلا به این اختلال معمولاً با مشکلاتی مانند عدم تخمک‌گذاری منظم یا حتی نازایی مواجه می‌شوند. در صورتی که تخمک‌گذاری انجام شود و بارداری رخ دهد، این اختلال ممکن است بر برخی جنبه‌های رشد جنین تأثیر بگذارد، اما شواهد مستقیمی از ارتباط بین تنبلی تخمدان و تشکیل نشدن قلب جنین وجود ندارد.

تنبلی تخمدان چه تاثیری بر قلب جنین دارد؟

تحقیقات منتشر شده در منابع معتبری نظیر انجمن اکوکاردیوگرافی قلب جنین آمریکا (American Society of Fetal Echocardiography) تاکنون به طور مستقیم رابطه‌ای بین تنبلی تخمدان و مشکلات تشکیل قلب جنین نیافته‌اند. با این حال، وجود مشکلات متابولیک و هورمونی مرتبط با تنبلی تخمدان ممکن است بر بارداری تأثیر بگذارد. اگرچه این اختلال به تنهایی باعث تشکیل نشدن قلب جنین نمی‌شود، شرایط دیگری که با تنبلی تخمدان همراه هستند، مانند افزایش خطر دیابت بارداری یا فشار خون بالا، می‌توانند به طور غیرمستقیم بر رشد جنین تأثیر بگذارند.

تاثیر امواج اینترنتی بر قلب جنین

بیشتر تحقیقات موسسه ملی بهداشت ایالات متحده آمریکا و سازمان بهداشت جهانی، نشان می‌دهند که امواج اینترنتی از نوع رادیویی (RF) و الکترومغناطیسی (EMF) که از دستگاه‌های بی‌سیم ساطع می‌شوند، در دوزهای پایین برای سلامتی انسان کم‌خطر در نظر گرفته شده‌اند.

طبق داده‌های این سازمان‌ها بهداشت جهانی و موسسه ملی بهداشت آمریکا، هیچ مدرک قطعی مبنی بر اینکه امواج اینترنتی باعث ناهنجاری‌های قلبی جنین یا مشکلات جدی در تشکیل قلب جنین می‌شوند، وجود ندارد. امواج RF توسط بدن جذب می‌شوند، اما تأثیر این امواج به شدت و مدت زمان تماس بستگی دارد. در سطوح عادی استفاده از دستگاه‌های بی‌سیم، این میزان کم و بی‌ضرر شناخته شده است.

آیا اینترنت باعث تشکیل نشدن قلب جنین میشود؟

بر اساس نتایج مطالعات معتبر و داده‌های علمی، تاکنون هیچ شواهدی مبنی بر اینکه امواج اینترنتی و وای‌فای باعث تشکیل نشدن قلب جنین می‌شوند، وجود ندارد. در نتیجه، استفاده از اینترنت در دوران بارداری با توجه به دستورالعمل‌های ایمنی که توسط سازمان‌های بهداشتی ارائه شده‌اند، معمولاً خطری برای جنین ندارد.

نشانه های تشکیل نشدن قلب جنین در بارداری

علائمی که میتواند در دوران بارداری ظاهر شود و به منزله تشکیل نشدن قلب جنین باشد عبارتند از:

عدم شناسایی ضربان قلب جنین در سونوگرافی

یکی از مهم‌ترین نشانه‌ها و علائم تشکیل نشدن قلب جنین، عدم شناسایی ضربان قلب جنین در سونوگرافی است. پزشکان معمولاً در هفته‌های ۶ تا ۹ بارداری به دنبال شناسایی ضربان قلب جنین هستند. اگر قلب جنین در این زمان هنوز تشکیل نشده باشد، هیچ صدای ضربانی شنیده نمی‌شود.

عدم رشد مناسب جنین

جنینی که قلبش به درستی تشکیل نشده است، ممکن است رشد مناسبی نداشته باشد. در سونوگرافی‌های بعدی، اندازه‌گیری‌ها و مقایسه‌ها نشان‌دهنده عدم رشد نرمال جنین خواهند بود.

کاهش یا عدم حرکت جنین

در مراحل بعدی بارداری اگر قلب جنین به درستی عمل نکند، ممکن است حرکات جنین کاهش یابد یا کاملاً متوقف شود.

علائم تشکیل نشدن قلب جنین در مادر

اما نشانه های ظاهری که در مادران باردار ظاهر میشود و احتمالا علت تشکیل نشدن قلب جنین است عبارتند از :

• کاهش یا عدم افزایش سطح هورمون بارداری (hCG)

  سطح هورمون hCG که در طی بارداری در خون مادر افزایش می‌یابد، ممکن است به طور غیرطبیعی پایین باشد یا افزایش کمی داشته باشد. این مسئله می‌تواند نشان‌دهنده مشکل در رشد جنین از جمله تشکیل نشدن قلب باشد.

• خونریزی واژینال

  برخی از زنان ممکن است خونریزی واژینال را تجربه کنند که می‌تواند از علائم خطرناک و نشانه‌ای از مشکلات بارداری از جمله عدم تشکیل قلب جنین باشد. اگرچه همه موارد خونریزی نشان‌دهنده این مشکل نیستند، اما نیاز به بررسی دقیق‌تر دارند.

• درد یا گرفتگی در ناحیه پایین شکم

  دردهای شکمی و گرفتگی‌هایی مشابه با دردهای قاعدگی ممکن است از دیگر علائم هشداردهنده باشد. این دردها معمولاً نشان‌دهنده وجود مشکلی در بارداری هستند و باید توسط پزشک مورد ارزیابی قرار گیرند.

• توقف یا کاهش ناگهانی علائم بارداری

  کاهش ناگهانی یا توقف علائم بارداری مانند تهوع، حساسیت پستان‌ها، و خستگی نیز می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکل در بارداری باشد. در صورتی که جنین به طور کامل توسعه نیافته و قلب جنین تشکیل نشده باشد، بدن ممکن است به طور ناگهانی این تغییرات را نشان دهد.

همچنین برخی از مادران ممکن است علائمی مانند فشار خون بالا، افزایش مایع آمنیوتیک (پلی‌هیدرآمنیوس) یا کاهش مایع آمنیوتیک (الیگو‌هیدرآمنیوس) را تجربه کنند.

در صورت مشاهده هر یک از این علائم یا نگرانی‌های مشابه، مهم است که والدین به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند تا با انجام سونوگرافی و اکو قلب جنین، وضعیت جنین به دقت بررسی شود. تشخیص زودهنگام مشکلات می‌تواند به مدیریت بهتر بارداری و تصمیم‌گیری‌های درمانی مناسب کمک کند.

تشکیل نشدن قلب جنین چگونه تشخیص داده میشود؟

اگر پزشک به عدم تشکیل قلب جنین مشکوک شود، آزمایش‌های بیشتری مانند سونوگرافی‌های مکرر، بررسی سطح هورمون‌های بارداری و اکو قلب جنین را توصیه خواهد کرد. در نهایت آزمایش اکوی قلب جنین به صورت دقیق و شفاف بیان میکند که قلب جنین به صورت کامل تشکیل شده است یا خیر. در صورت تأیید این وضعیت (عدم تشکیل شدن قلب)، پزشک به مادر مشاوره تخصصی ارائه میدهد و در صورت لزوم، اقدام به پایان دادن به بارداری با توجه به شرایط بالینی مادر و جنین را توصیه خواهد کرد.

علت دیر تشکیل شدن قلب جنین چیست؟

اختلالات کروموزومی:

سندروم های کروموزومی: برخی اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون، سندرم ترنر و دیگر ناهنجاری‌های کروموزومی به عنوان مثال، تریزومی 13 و 18 می‌توانند عامل تشکیل دیر هنگام قلب شوند.

نقایص ژنتیکی تک‌ژنی: برخی نقص‌های قلبی جنین به علت جهش‌های تک‌ژنی رخ می‌دهند که ممکن است از طریق ژن‌های ناقص منتقل شده از والدین باشند. این جهش‌ها می‌توانند باعث اختلال در تشکیل صحیح قلب جنین شوند.

عوامل محیطی

• بیماری‌های مادر

برخی بیماری‌ها مانند دیابت کنترل نشده و  قند خون بالا، برخی بیماری‌های خود ایمنی مانند لوپوس، عفونت‌های ویروسی در دوران بارداری  می‌تواند به ناهنجاری‌های مختلفی از جمله دیر تشکیل شدن قلب جنین منجر شود.

• مصرف داروها و مواد مخدر

استفاده مادر باردار از برخی داروها مانند داروهای ضد صرع و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی و مصرف برخی داروها بدون مشورت با پزشک، مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر نیز می‌توانند از علت های دیر تشکیل شدن قلب جنین در بارداری باشد.

• تغذیه نامناسب و کمبود ویتامین‌ها
  

کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد مغذی ضروری مانند اسید فولیک در دوران بارداری می‌تواند منجر به تشکیل نادرست قلب جنین شود. بنابراین تغذیه ناسالم میتواند از علت های دیر تشکیل شدن قلب جنین به شمار رود. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این باره میتوانید به مقاله دکتر رجبی تحت عنوان «خوراکی های مفید برای تشکیل قلب جنین» مراجعه کنید.‌

ویتامین های مهم برای تشکیل قلب جنین

•  مواد شیمیایی و اشعه‌ ها
  

مواجهه و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مضر و اشعه‌های مضر (مانند اشعه ایکس) در دوران بارداری.

• سن مادر
  

بارداری در سنین بالا (بالای 35 سال) ممکن است با افزایش خطر نقص‌های قلبی در جنین همراه باشد.

• عوامل محیطی و استرس
  

استرس شدید و شرایط محیطی نامناسب در دوران بارداری نیز می‌تواند به عنوان یک عامل مؤثر در ناهنجاری‌های قلبی جنین مطرح شود.

عوامل پزشکی و تکنیکی

• خطاهای سونوگرافی: در برخی موارد، تأخیر در تشخیص ضربان قلب جنین ممکن است به دلیل خطاهای تکنیکی در سونوگرافی باشد. گاهی اوقات، موقعیت جنین یا میزان مایع آمنیوتیک می‌تواند مانع از مشاهده واضح قلب و ضربان آن شود.

• سن بارداری: در برخی موارد، سن بارداری ممکن است اشتباه محاسبه شود و در نتیجه، زمانی که انتظار می‌رود قلب جنین تشکیل شده باشد، هنوز این اتفاق نیفتاده است. این مشکل معمولاً با تنظیم مجدد سن بارداری و تکرار سونوگرافی حل می‌شد.

اگر قلب جنین تشکیل نشود در هفته چندم سقط میشود؟

اگر قلب جنین تشکیل نشود، معمولاً جنین در هفته‌های 8 تا 9 بارداری سقط می‌شود. عدم تشکیل قلب به‌طور معمول نشان‌دهنده ناهنجاری‌های جدی در رشد جنین است که منجر به عدم پایداری بارداری می‌شود. در این شرایط، بدن مادر ممکن است به‌طور طبیعی جنین را سقط کند، اما اگر سقط به‌طور طبیعی رخ ندهد، پزشک ممکن است پیشنهاد کند که با دارو یا عمل جراحی (D&C) سقط انجام شود.

آخرین مهلت برای تشکیل قلب جنین هفته چندم بارداری است؟

تشکیل قلب جنین معمولاً در هفته‌های اولیه بارداری آغاز می‌شود و تا هفته 6 تا 7 بارداری، ضربان قلب در سونوگرافی واژینال قابل شناسایی است. اگر قلب جنین تا پایان هفته 8 بارداری تشکیل نشده باشد، این موضوع نگران‌کننده است و معمولاً نشان‌دهنده مشکلات جدی در رشد جنین است.

بنابراین، آخرین مهلت برای تشکیل قلب جنین معمولاً تا پایان هفته 8 بارداری است. اگر پس از این زمان، قلب جنین تشکیل نشده باشد، احتمال سقط جنین بالا است و پزشک ممکن است اقدامات تشخیصی و درمانی را برای بررسی وضعیت بارداری انجام دهد.

علائم تشکیل نشدن قلب جنین در هفته ششم و هشتم 

تشکیل قلب جنین از هفته ۶ بارداری آغاز می‌شود و در این زمان پزشک ممکن است بتواند ضربان قلب را در سونوگرافی تشخیص دهد. با این حال، علائم تشکیل نشدن قلب جنین در هفته ۶ و هفته ۸ بارداری ممکن است کمی متفاوت باشد، اگرچه شباهت‌هایی هم وجود دارد.

1. تشخیص صدای قلب در سونوگرافی:

در هفته ۶، صدای قلب جنین ممکن است هنوز به طور واضح شنیده نشود. با این حال، پزشکان معمولاً از سونوگرافی استفاده می‌کنند تا ضربان قلب را بررسی کنند. اگر صدای قلب در این زمان شنیده نشود، ممکن است پزشک درخواست سونوگرافی دیگری برای هفته‌های بعد کند تا مطمئن شود که قلب تشکیل شده است.

در هفته ۸، صدای قلب باید به‌وضوح در سونوگرافی شنیده شود. عدم شنیدن صدای قلب در این مرحله بیشتر نشان‌دهنده مشکل جدی‌تری است و احتمال تشکیل نشدن قلب یا توقف رشد جنین مطرح می‌شود. آزمایشی که به طور دقیق به بررسی تشکیل شدن قلب در جنین میپردازد و ساختار قلب کودک شما را به صورت کامل ارزیابی میکند، اکوکاردیوگرافی قلب جنین نام دارد. پزشک در این آزمایش میتواند به درستی تشکیل شدن قلب جنین یا عدم رشد قلب را ببیند. 

2. رشد جنین و اندازه‌گیری‌

در هفته ۶، جنین بسیار کوچک است و اندازه آن معمولاً کمتر از ۱ میلی‌متر است. عدم تطابق در اندازه جنین با سن بارداری ممکن است هنوز به وضوح نشانه مشکل نباشد.

در هفته ۸، اندازه جنین بیشتر مشخص است (حدود ۱.۶ تا ۲ سانتی‌متر)، و اگر رشد جنین متوقف شده باشد یا اندازه جنین با سن بارداری مطابقت نداشته باشد، این می‌تواند نشانه واضح‌تری از وجود مشکل باشد.

3. علائم مادر:

در هر دو هفته، ممکن است علائمی مانند لکه‌بینی یا خونریزی، کاهش علائم بارداری (مثل تهوع و حساسیت سینه‌ها) دیده شود. اما در هفته ۸، این علائم بیشتر به عنوان هشدار جدی‌تری در نظر گرفته می‌شوند چرا که قلب جنین تا آن زمان باید به طور کامل تشکیل شده باشد.

به‌طور کلی، در هفته ۶ بارداری ممکن است برخی علائم هنوز واضح نباشند و پزشک ممکن است به دلیل رشد اولیه جنین فرصت بیشتری بدهد. اما در هفته ۸، اگر قلب هنوز تشکیل نشده باشد، این به احتمال زیاد نشان‌دهنده مشکل در رشد جنین است و ممکن است نیاز به پیگیری‌های جدی‌تری باشد.

پزشک در صورت مشاهده این علائم ممکن است درخواست سونوگرافی‌های تکمیلی یا اکو قلب جنین بدهد تا وضعیت جنین به‌طور دقیق بررسی شود.

علت ضعیف بودن قلب جنین چیست؟

علت ضعیف بودن قلب جنین عبارتند از:

• عوامل ژنتیکی
• عفونت‌های ویروسی در دوران بارداری
• بیماری‌های مادر مانند دیابت و فشار خون 
• مصرف برخی داروها

ضعف قلب جنین می‌تواند به صورت‌های مختلفی بروز کند، از جمله ضربان قلب نامنظم، نارسایی قلبی و نقص‌های ساختاری قلب.

تشخیص و درمان ضعف بودن قلب جنین

تشخیص و درمان ضعف قلب جنین بسیار مهم است. پزشک با استفاده از سونوگرافی و اکو قلب‌جنین می‌تواند ضعف قلب جنین را تشخیص دهد. درمان بسته به علت اصلی ضعف قلب متفاوت است و ممکن است شامل دارو درمانی، جراحی و یا مراقبت‌های ویژه نوزاد پس از تولد باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد علت ضعیف بودن قلب جنین و روش‌های تشخیص و درمان آن، بهتر است با پزشک متخصص قلب اطفال مشورت کنید.

زمان تشکیل قلب جنین در بارداری با IVF

تشکیل قلب جنین در بارداری به روش آی وی اف، فرآیندی شگفت‌انگیز و دقیقاً مشابه بارداری طبیعی است. به عبارت دیگر، فرآیند رشد و نمو قلب در جنین حاصل از آی وی اف، هیچ تفاوتی با جنین حاصل از لقاح طبیعی ندارد.

هفته سوم بارداری: اولین نشانه‌های تشکیل قلب به صورت دو لوله مجزا در جنین دیده می‌شود.

هفته چهارم: این دو لوله به هم متصل شده و شروع به تپش می‌کنند.

 هفته ششم و هفتم: قلب شکل S به خود گرفته و به چهار حفره اصلی تقسیم می‌شود.

معمولاً از هفته شش یا هفتم بارداری با استفاده از سونوگرافی میتوان صدای قلب جنین را شنید.

نتیجه‌گیری

عدم شکل گیری قلب جنین یکی از شرایط نادر اما جدی در بارداری است که می‌تواند منجر به سقط جنین شود. شناسایی زودهنگام علائم این وضعیت و مراجعه به پزشک متخصص قلب اطفال و متخصص زنان و زایمان می‌تواند در تشخیص و مدیریت این وضعیت نقش مهمی ایفا کند. مراقبت‌های پیش از بارداری و کنترل دقیق عوامل خطر می‌توانند به کاهش خطرات مرتبط با این مشکل کمک کنند.

با آرزو سلامتی برای شما و فرزند دلبندتان

دکتر ربابه رجبی فوق تخصص قلب جنین در تهران

برای تعیین وقت ملاقات با دکتر ربابه رجبی با شماره ۰۹۳۸۹۳۶۲۷۱۹ تماس بگیرید.