آترزی قلبی یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین بیماری‌های مادرزادی قلبی است که در نوزادان و کودکان رخ می‌دهد و نیازمند تشخیص دقیق و درمان به موقع می‌باشد.
آترزی قلبی یکی از نقص‌های مادرزادی جدی و به معنای بسته یا ناقص بودن یکی از دریچه‌ها یا مسیرهای خونی قلب است. این وضعیت باعث اختلال در جریان طبیعی خون و انتقال اکسیژن به بافت‌های بدن میشود و نیازمند تشخیص و درمان تخصصی است.
آترزی در نوزادان و کودکان به چه معنی است؟
آترزی معمولاً به بسته بودن کامل یک دریچه قلبی اشاره دارد که مانع عبور خون از یک بخش قلب به بخش دیگر میشود. از مهم‌ترین انواع آترزی در کودکان می‌توان به آترزی دریچه ریوی، آترزی دریچه تریکوسپید و آترزی آئورت اشاره کرد.
برای مثال، در آترزی دریچه ریوی، دریچه‌ای که خون را از بطن راست به شریان ریوی هدایت می‌کند، بسته است و خون نمی‌تواند به ریه‌ها برسد تا اکسیژن‌گیری شود.
علائم آترزی در نوزادان
والدین گرامی باید به علائم زیر توجه ویژه داشته باشند، زیرا می‌توانند نشانه وجود آترزی قلبی باشند:
- کبودی یا رنگ پریدگی پوست (سیانوز)
- تنفس سریع، دشوار یا صدادار
- ضعف در تغذیه و کاهش وزن غیرطبیعی
- بی‌حالی و کاهش سطح فعالیت کودک
این علائم نشان‌دهنده کمبود اکسیژن در خون و اختلال در عملکرد قلب است و نیازمند بررسی تخصصی توسط فوق تخصص قلب کودکان می‌باشد.
به عنوان مثال، در آترزی دریچه تریکوسپید، نوزاد ممکن است به دلیل کمبود اکسیژن، رنگ پوستش به رنگ آبی تغییر کند و نیاز به مراقبت فوری داشته باشد.
چنانچه سوال یا ابهامی در این خصوص دارید میتوانید از مشاوره تلفنی با پزشک فوق تخصص قلب اطفال کمک بگیرید.
انواع آترزی قلبی در نوزادان و کودکان
آترزی قلبی به انواع مختلفی تقسیم میشود که هر کدام ویژگی‌ها و عوارض خاص خود را دارند. مهم‌ترین انواع این بیماری عبارتند از:
آترزی دریچه ریوی :
در این نوع، دریچه ریوی به طور کامل تشکیل نشده یا بسته است و مانع عبور خون از بطن راست به شریان ریوی میشود.
دو نوع اصلی دارد:
- آترزی ریوی با سپتوم بطنی سالم (بدون سوراخ بین بطنی)
- آترزی ریوی با نقص دیواره بین بطنی
آترزی دریچه تریکوسپید:
در این شرایط دریچه تریکوسپید بین دهلیز راست و بطن راست وجود ندارد یا کاملاً بسته است.
این حالت باعث میشود بطن راست کوچک و تکامل‌نیافته باقی بماند و خون نتواند به طور طبیعی به ریه‌ها برسد.
آترزی آئورت و سندرم قلب چپ هیپوپلاستیک:
در این موارد، مسیر خروجی بطن چپ یا دریچه آئورت بسته است و خون‌رسانی به بدن مختل میشود.
سایر انواع نادر:
آترزی میترال و آترزی مسیرهای دیگر قلبی نیز گزارش شده‌اند، اما شیوع کمتری دارند.
عوارض آترزی قلبی در صورت عدم درمان
عدم درمان آترزی قلبی، به ویژه در نوزادان و کودکان، می‌تواند عوارض جدی و تهدیدکننده حیات ایجاد کند:
نارسایی قلبی:
قلب به دلیل تلاش برای جبران اختلال جریان خون، دچار نارسایی میشود. علائم شامل تنگی نفس، خستگی، تغذیه ضعیف و عدم رشد مناسب است.
سیانوز شدید (کبودی پوست):
به علت کمبود اکسیژن در خون، پوست و لب‌ها آبی‌رنگ می‌شوند و این وضعیت در صورت عدم درمان تشدید می‌یابد.
افزایش فشار خون ریوی (پرفشاری ریوی):
به دلیل جریان غیرطبیعی خون، فشار در عروق ریوی افزایش می‌یابد و می‌تواند منجر به آسیب دائمی ریه‌ها شود.
عفونت‌های قلبی (اندوکاردیت):
بیماران مستعد عفونت‌های جدی در دیواره داخلی قلب و دریچه‌ها هستند.
اختلال رشد و تکامل مغزی:
به دلیل کمبود اکسیژن‌رسانی، رشد مغز و تکامل عصبی کودک مختل میشود و ممکن است دچار مشکلات یادگیری و توجه شود.
سایر عوارض:
اسیدوز متابولیک، اختلالات الکترولیتی، و ناتوانی در تحمل فعالیت‌های روزمره.
روش‌های تشخیص
تشخیص آترزی دریچه قلب معمولاً با استفاده از اکوکاردیوگرافی قلبی، اکو داپلر، و در موارد خاص سی تی اسکن و کاتتریزاسیون قلب انجام میشود. این روش‌ها به پزشک اطلاعات دقیقی درباره ساختار قلب، شدت انسداد و فشار خون در قلب و عروق میدهند.
اگر چه در برخی مراکز اکوکاردیوگرافی قلب در کودکان با استفاده از داروی آرامبخش انجام میشود، این آزمایش در کلینیک تخصصی دکتر ربابه رجبی بدون هیچگونه داروی بیهوشی انجام می شود تا ضمن دور ماندن کودک از عوارض دارو، جواب تست دقیق تر و بدون اشتباه به دست بیاید.
درمان آترزی دریچه قلب در نوزادان و کودکان
درمان آترزی قلبی معمولاً ترکیبی از داروها و جراحی است و بسته به شدت بیماری و نوع آترزی متفاوت است.
- درمان دارویی: برای حفظ باز بودن مجرای شریانی که مسیر کمکی برای جریان خون است، از داروی پروستاگلاندین استفاده میشود. این دارو به طور موقت جریان خون به ریه‌ها را حفظ می‌کند تا زمان آماده شدن برای جراحی فراهم شود.
- درمان‌های کم‌تهاجمی: در برخی موارد، با استفاده از کاتتریزاسیون قلبی و روش‌هایی مانند سپتوستومی دهلیزی با بالن، روزنه‌ای در دیواره بین دهلیزها ایجاد یا بزرگ میشود تا جریان خون بهبود یابد.
- جراحی: جراحی‌های متعدد و مرحله‌ای برای اصلاح مسیرهای خونی و بازسازی دریچه‌ها انجام میشود. به عنوان مثال، در آترزی دریچه تریکوسپید، ممکن است جراحی برای ایجاد شانت بین آئورت و شریان ریوی یا قرار دادن استنت انجام شود تا جریان خون بهتر شود. جراحی نوروود و گلن از جراحی‌های رایج در درمان بیماری‌های قلب تک بطنی مرتبط با آترزی هستند.
- پیوند قلب: در موارد بسیار شدید که سایر درمان‌ها موثر نباشند، پیوند قلب ممکن است ضروری شود.
اهمیت تشخیص و مراقبت تخصصی
آترزی قلبی در نوزادان نیازمند تشخیص زودهنگام و مراقبت تخصصی فوق تخصص قلب کودکان است. پیگیری منظم، انجام اکوکاردیوگرافی و مراقبت‌های دارویی و جراحی به بهبود کیفیت زندگی کودک کمک می‌کند.
نکته پایانی
اگر نوزاد یا کودک شما علائمی مانند کبودی پوست، تنگی نفس یا ضعف در تغذیه دارد، حتماً به پزشک متخصص قلب کودکان مراجعه کنید. درمان به موقع آترزی قلبی می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کند و زندگی سالم‌تری را برای کودک شما فراهم آورد.
با آرزوی سلامتی برای شما و فرزند دلبندتان
دکتر ربابه رجبی فوق تخصص قلب کودکان
جهت تعیین وقت ملاقات با خانم دکتر رجبی با شماره ۰۹۳۸۹۳۶۲۷۱۹ یا ۰۹۳۰۶۴۶۲۳۵۱ تماس بگیرید.
